[tintuc]
Sự ra đời của các loại bánh. Trước tiên đáp ứng nhu cầu ăn ngoài gia đình, ở chỗ nơi không có điều kiện nấu nướng. Vào rừng khẩn đất vài ba hôm, người ta mang theo đòn bánh tét vì bánh tét no dai để được lâu ngày. Đi phát cỏ, cày, cấy thì đã có món xôi cho buổi “đứng”.
Dần dần, các thứ bánh được chọn làm món ăn giặm trong vài ngày hay để ăn chơi khi “buồn miệng”, kể cả ăn thay cơm. Cứ mười bữa nữa tháng bà nội trợ lại nắn bánh nắn. Hoặc chà bánh lọt cho cả nhà ăn, nhất là lũ trẻ. Vài ba ngày mọi người lại thưởng thức món chè đậu, chè khoai. Đáng kể, lâu lâu bà nội trợ bà biện đủ thứ nguyên phụ liệu để đổ bánh xèo, xắt bánh canh ăn thay bữa cơm chính.
Do ở quê, xa chợ lại dư thừa gạo, nếp, dừa, khoai, đậu...nên việc làm bánh, ăn bánh, ăn bánh trở thành nếp sống thường nhựt trong gia đình. Hôm nào có làm bánh, cả nhà vui như hội, người thì ngâm gạo xay bột, kẻ đi rọc lá chuối, hái lá mơ, hay nổi lửa thắng nước cốt dừa,v.v...Bánh như là món ngon quen thuộc, không chỉ làm no bụng mọi người mà còn là nguồn dinh dưỡng bổ ích, cung ứng thêm năng lượng cho người lao động.
Từ thói quen ăn bánh đã tạo thói quen làm bánh. Những bà nội trợ - người phụ nữ trong nhà đều được truyền dạy cách làm các thứ bánh từ đơn giản đến cầu kỳ, phức tạp. Trong các dịp giỗ chạp, cưới xin, các cô gái trổ tài làm bánh dâng cúng gia tiên, loại bánh nào ngon, mẫu đẹp sẽ được khen ngợi, có khi được các chàng trai “để mắt”; bậc cô, bác chọn dâu.
Cho đến những thập niên cuối thế kỷ XX, hầu hết các gia đình nông thôn Nam Bộ vẫn còn thói quen làm bánh, ăn bánh tại nhà; giữ kiểu cách đội thúng xôi cho thợ gặt, thợ cấy ngoài đồng ngoài ruộng. Ngày thường thì làm bánh nắn, bánh xếp, bánh đúc, bánh lọt, bánh xèo. Đám cưới thì xúm lại nướng bánh kẹp, bánh bông lan, gõ bánh in. Đám giỗ thì gói bánh ít; đám thôi nôi, đầy tháng mới nấu chè, xôi. Đến bất cứ một nhà nào ở vùng quê, người ta cũng bắt gặp những công cụ làm bánh như: cái cối xay bột, các bàn nạo dừa, bàn chà bánh lọt hay cái xửng hấp bánh.
Vào dịp Tết, mùng năm tháng năm hay lễ cúng kỳ yên đình làng, còn là những ngày hội bánh thật đầm ấm và náo nhiệt. Vì những chiếc bánh không chỉ là phẩm vật dâng cúng đất trời, gia tiên, thần linh mà còn chứng minh cho năng khiếu “nữ công gia chánh” của các cô gái, để lọt vào tầm ngắm của các chàng trai.
Bước qua tháng chạp, các nhà lân cận gốp nếp, hùn công để quết bánh phồng; tối ba mươi cả nhà quây quần nấu nồi bánh tét, chờ cúng giao thừa. Ngày Tết, trẻ em được ăn bánh thỏa thích, no nê, đôi khi không cần ăn cơm.
(Nguồn tham khảo: Sách Tìm hiểu Bánh dân gian Nam Bộ, biên soạn: Nhâm Hùng).